Ağır KOAH'ın tedavisi

KOAH (kronik obstrüktif akciğer hastalığı) ilerleyici bir solunum sistem hastalığıdır. Kronik bronşit ve amfizem de denilen bu hastalık genellikle 40 yaşından sonra başlar. En belirgin şikayetler uzun süreli öksürük, balgam çıkarma ve nefes darlığıdır. Başlıca nedeni sigara kullanımı ve/veya mesleksel tozlardır. Nadiren de genetik yatkınlık sonucu KOAH gelişebilir. Hastalığın 4 evresi vardır, ilk evresinde sadece uzun süreli balgam çıkarma ve öksürük varken, son evresinde solunum yetmezliği ve ileri derecede nefes darlığı gelişir. Erken evredeki solunum sistem şikayetleri genelde sigaraya veya çevresel etkenlere (toz, soğuk, hava kirliliği vb) bağlandığı için çoğunlukla ihmal edilir, ama hastalık ilerlediğinde iştahsızlık, halsizlik, ellerde ve dudaklarda morarma, ayaklarda şişme, sık solunum yolu enfeksiyonu geçirme ve şikayetlerin tedavi ile gerilememesi gibi sorunlar ortaya çıkar.

Hastalığın tanısında en önemli aşama iyi bir öykü, fizik muayene ve solunum fonksiyon testlerindeki hava yolu daralmasının gösterilmesidir. Zamanla akciğer grafisinde de kronik bronşit ve amfizemi doğrulayan bulgular olmaya başlar.

Tedavisinde sadece ilaç tedavisi yetmez, hayat şeklinin de değiştirilmesi gerekir. Sigaranın bırakılması, tozlu ortamlardan uzaklaşılması, düzenli aşıların yapılması, solunum kas egzersizleri ve bazı solunum destek cihazlarının kullanılması gerekebilir. Ama bu tedavilerin hiçbiri hastalığı ortadan kaldırmaz, sadece hastalığın ilerlemesini durdurabilir veya yavaşlatabilir. O nedenle mümkün olduğu kadar erken dönemde sigaranın bırakılması ve uygun tedavinin düzenli kullanılmaya başlanması gerekir. Düzenli takip ve tedavisi yapılan hastaların akut atak sıklığı ve hastane yatışları azaltılmakla birlikte, hastalığın ilerlemesi de yavaşlatılabilmektedir.

İleri evre KOAH’lılar vücut savunmasının düşmesi veya ilaçlar nedeniyle grip veya pnömoni gibi enfeksiyonlara daha yatkındırlar, kolaylıkla hasta olabilirler. O nedende enfeksiyonlar konusunda koruyucu önlemlere titizlikle uymaları gerekir, kuvvetli beslenmeli, düzenli egzersiz yapmalı ve iyi uyumalıdırlar. Evde sürekli oksijen tedavisi de bu hastalarda hastane yatışlarını azaltıp, şikayetleri rahatlatabilir. Bu hastaların tedavisinde mümkün olduğu kadar hastane ortamından uzaklaşmak ve evde tedavilerini sağlamak gerekir. Çünkü KOAH’lılarda solunum yolu floralarının değişmesi sonrası hastanelerde gelişebilecek dirençli enfeksiyonlar, tedavi başarısızlığına veya hastalığın çok ağırlaşmasına neden olabilir. Hastaneye gitmek istemeyen veya gidemeyecek kadar ağır olan hastaların evde de takibi ve tedavisi sağlanmalıdır. Hatta evde akut atak tedavisi yapılması bu hastalıkta daha öncelikli tercih olmalıdır.

Hastalık ilerlediğinde solunum yetmezliği gelişebilir, ek cihazlar (Oksijen, BiPAP cihazı ve nebülizatör) veya yeni teknikler kullanmak gerekebilir. Evde uzun süreli oksijen tedavisi veya solunum destek cihazları kullanma kararı açısından bu hastalarda kan gazı takibi önemlidir. Evde oksijen tedavisi kullanması gereken hastalara da bu tedaviyi günde en az 16 saat/gün kullanmaları gerektiği, bunun diğer tedaviler kadar önemli olduğu, su haznesine su koymaları gerektiği ve sigarayı kesinlikle içmemeleri hatırlatılmalıdır. Bu tedavinin bağımlılık yapmayacağı, ciğerleri kurutmayacağının da anlatılması gerekir. İleri evre hastalarda kalp sorunlarının da ortaya çıkacağı, ritim problemlerinin olabileceği, kas krampları, titreme, çarpıntı veya uyku sorunlarının da olacağı anlatılmalıdır.

KOAH ilaçları genelde solunum yoluyla verilir. Çünkü bu yöntemle oldukça az dozda ilaç kullanılarak çok yüksek bir etki elde edilebilir. Kullanılan ilaç dozu az olduğu için yan etkileri az olur, ayrıca solunum yoluyla kullanıldıklarından dolayı da etkileri hızlı başlar. Bu yöntemde kuru toz inhalerler, ölçülü doz inhalerler veya nebülizatörler kullanılabilir. Nebülizatörler kompresörlü ve elektrikle çalışan cihazlardır. Hasta uyumu gerekmez ve yüksek dozlara kadar ilaç güvenle kullanılabilir. O nedenle KOAH’lılarda nebül kullanımı yaygınlaştırılmalıdır.

İleri evre KOAH’lılarda karbonhidratlardan (şeker, makarna, pilav, börek, ekmek vb) kaçınmak; protein ve yağlı yiyeceklere (tam süt ve peynir gibi) daha fazla ağırlık vermek gerekir. Çok yemek yerine, az ve sık yemek yenebilir, lifli besinlere ağırlık verilebilir.

Çok ileri evre KOAH hastalarında ayrıca büllektomi veya akciğer volüm küçültme ameliyatları gibi bazı cerrahi teknikler de yapılabilmektedir. Ama bu yöntemler çok sınırlı hastada ve az bir fayda beklentisi ile uygulanmaktadır.

Ağır KOAH’lı hastalar için evde muayene, solunum ve kardiyak monitörizasyon, bazı basit tetkiklerin evde de yapılması, tedavinin düzenlenmesi ve cihazlar ile ilgili sorunların giderilmesi mümkündür. KOAH’lı hastalarda evde tedavinin yaygınlaştırılması gerekir.